Geachte voorzitter, Al wat langere tijd zijn wij op de hoogte van het voornemen van het Rijk om de gemeenten met enkele miljarden te korten op het gemeentefonds. Daarbovenop kwam nog de zogenaamde ‘opschalingskorting’ van ook zo’n één miljard euro. Die is er inmiddels gelukkig vanaf, maar nog altijd staan ook wij als Alphen aan den Rijn voor een grote opgave. 2025 is nog met enig ‘kunst en vliegwerk’ te doen, maar het jaar 2026 en daaropvolgend wordt niet voor niets het ‘ravijnjaar’ genoemd.

Namens Nieuw Elan wil ik graag onze waardering uitspreken aan de ambtenaren, het college en de ingestelde raadswerkgroep, die constructief hebben samengewerkt om tot een lijst te komen van mogelijke bezuinigingen op uitgaven enerzijds en een verhoging van de inkomsten anderzijds.

Vandaag spreken wij over de kaders die we als raad aan het college willen meegeven bij de uiteindelijke vormgeving van de begroting die in november behandeld zal worden. Ik zeg dit met nadruk zo, omdat de Vereniging Nederlandse Gemeenten nog in gesprek is met het Rijk over die strafkorting op het gemeentefonds.

We kunnen niet uitsluiten dat er de komende maanden toch nog een positiever besluit komt uit Den Haag, wat we dan tijdens Prinsjesdag in de miljoenennota hopelijk terug zullen zien.

Met de kennis van vandaag moeten we echter wel rekening houden met, en ook de komende maanden scherp in het oog houden dat, het ook anders zou kunnen lopen.

Het nieuwe kabinet zal zich ervan bewust moeten zijn dat wij als gemeenten onmisbaar zijn om ook hun ambities waar te maken.

Wat Nieuw Elan betreft betekent dit dat wij ons proactief moeten opstellen. Daarbij rekening houdend met zo evenwichtig mogelijke ombuigingen en bezuinigingen. Wetende dat daarbij geen winnaars zijn. De gevolgen daarvan zullen voor de gemeente, de inwoners en organisaties zichtbaar en voelbaar zijn, als zij echt doorgang vinden.

Voor ons als Nieuw Elan – een lokale partij zonder landelijke binding – een hele zure aangelegenheid. We hebben er jarenlang en met elkaar voor kunnen zorgen dat de gemeentefinanciën op orde waren, het voorzieningenniveau op peil bleef en de nodige mooie projecten konden worden gerealiseerd.

Voor ons als gemeente was altijd veel haalbaar én betaalbaar. Dat wordt de komende jaren anders. Zaken die wel haalbaar zijn, zullen niet altijd meer betaalbaar zijn. Ik licht een aantal van die zaken, zoals ook genoemd in de kadernota, eruit.

Als Nieuw Elan zijn wij er altijd voor alle inwoners en bedrijven geweest en hebben wij de gemeentelijke heffingen en de onroerend zaak belasting (OZB) – vergeleken met andere gemeenten in het land – erg laag kunnen houden, aanzienlijk lager dan het landelijk gemiddelde.

Daarin zit een zogenaamde ‘Catch 22’, omdat wij daarvoor door de landelijke overheid financieel worden gekort. Dat is een beetje ingewikkelde materie, maar het college heeft met haar ambtenaren gezocht naar het optimum, waarin de tarieven voor woningen en niet-woningen (lees: bedrijfsruimtes) worden verhoogd (inclusief een inflatiecorrectie), zodat we niet meer onevenredig worden afgestraft door het Rijk.

Procentueel gezien houdt dit een aanzienlijke verhoging in. In harde euro’s bedraagt het gemiddeld genomen misschien nog wel een te overzien bedrag, maar met alle prijsstijgingen tezamen is het toch een pijnlijke maatregel.

Nieuw Elan heeft zich jarenlang hard gemaakt – wat ook is gelukt – om gratis parkeren in te voeren. De huidige afspraken daarover lopen tot november 2025, waarna een nieuw regime zal worden afgesproken.

Nieuw Elan is, in dat licht bezien, blij dat het college voorstelt om ook ná die periode het centrum aantrekkelijk te houden, door het eerste half uur gratis te kunnen parkeren en er voor het volgende uur (slechts) één euro zal worden gevraagd.

Wij willen een aantrekkelijke stad zijn voor ondernemers en ondernemingen. Voor het invoeren van een (onlangs in commissieverband geopperde) evenementenbelasting voelt Nieuw Elan dan ook niet veel.

Aan de uitgavenkant zullen bepaalde projecten geen of minder doorgang kunnen vinden. We hebben het dan over de sport, cultuur, groenbeheer, maar ook zorgvoorzieningen, zoals de huishoudelijke ondersteuning. Wij willen met de zorg – waaronder maatschappelijke zorg zoals de WMO, het minimabeleid, jeugdzorg en de bijstand – zorgvuldig omgaan en ook de komende jaren een minimumkwaliteit blijven waarborgen. Ook in het kader van preventie. Juist de zwakkeren in onze samenleving hebben de gemeente hard nodig en wij zullen hen niet in de kou laten staan.

Een bezuiniging aan de uitgavenkant zal ook plaatsvinden op het thema duurzaamheid. Wij willen en moeten verduurzamen, maar we zullen het tempo verlagen en de stijging in kosten voor de inwoners en bedrijven die daar toch mee samenhangt, moeten afremmen.

Voorzitter, ik wil ook iets anders benadrukken. Als Nieuw Elan hebben wij er de afgelopen jaren op gehamerd om ook – of eigenlijk: eerst – in eigen vlees te snijden. Dat betekent niet dat er wat ons betreft gedwongen ambtenaren zouden moeten vertrekken, maar wel het volgende.

De kosten die samenhangen met de soms ongebreidelde inhuur van externen, waarvan wij altijd hebben gezegd dat die niet mochten stijgen maar juist moesten dalen – zijn wat ons betreft inmiddels tot exorbitante hoogten gestegen.

Wat Nieuw Elan betreft moet het daarmee afgelopen zijn. We weten dat de arbeidsmarkt krap is, maar inhuur moet wat ons betreft echt meer uitzondering, dan regel zijn. Wij zouden graag zien dat de eindverantwoordelijkheid voor inhuur bij het college komt te liggen, zodat daar de afweging kan worden gemaakt of de betreffende inhuur echt noodzakelijk is.

Wij menen dat op het ambtelijk apparaat, ook gelet op de naar beneden bij te stellen ambities, toch een besparing van minimaal 5 % te behalen moet zijn. Wij vinden ook dat we dat ‘eerst in eigen huis kijken’, verschuldigd zijn aan onze inwoners, bedrijven en organisaties, van wie ook aanzienlijke offers worden gevraagd.

De huidige situatie dwingt ons daarbij nog meer om te kijken naar de kerntaken die de gemeente dient uit te voeren. En daarin keuzes te maken, zoals het wel, niet of anders in stand houden of exploiteren van bijvoorbeeld welzijnsvoorzieningen, het theater, het Oude Raadhuis en zwembad De Hoorn.

Nieuw Elan zal in het najaar met een voorstel komen over hoe dat zou kunnen, zodat wij daarover met elkaar op afzienbare termijn van gedachten kunnen wisselen. Wij vinden het hoog tijd om nader te bezien of de huidige exploitatierisico’s en (vaak) structurele tegenvallers, met een andere benadering ondervangen zouden kunnen worden.

Er is in dat licht veel discussie in de samenleving over zwembad De Hoorn. Wij zouden van de verantwoordelijk wethouder graag willen weten of de beoogde bezuiniging gaat over het sluiten van het zwembad of dat eerder naar een andere vorm van exploitatie en beheer wordt gekeken.  

Zoals bekend is Nieuw Elan voorstander van het openhouden van de kinderboerderij in het Bospark. Wij zouden aan de wethouder financiën willen vragen om samen met de stichting Kinderboerderijen in gesprek te gaan over een mogelijke versnelling van het realiseren van de gewenste theetuin, waardoor op termijn de bijdrage van de gemeente verlaagd kan worden.

Voorzitter, de behandeling van deze Kadernota is al met al geen goed nieuwsshow. Er zullen complexe keuzes gemaakt worden, waarover we gelukkig als raad met elkaar goed hebben gesproken en ook in de komende periode richting de Begrotingsraad nog zullen spreken.

Wij zullen ons er voor blijven inzetten, met beperktere middelen dan voorheen, het voorzieningenniveau op peil te houden en ambities waar te maken. Ook als die een onsje minder zullen zijn.

Het sneller bouwen van méér woningen is en blijft een belangrijk speerpunt van Nieuw Elan en wij roepen het college dan ook op om waar mogelijk projecten te versnellen, naar voren te halen en te starten. Wij wijzen erop dat de beschikbaarheid van meer huizen ook de druk op de begroting lager kan maken. Immers, doordat er meer mensen kunnen wonen, worden er ook meer gemeentelijke heffingen binnengehaald. Laten we dat vooral ook niet uit het oog verliezen.

Afsluitend wil ik nog een oproep doen, aan zowel het college als de raad, om – wanneer er de komende tijd onverhoopt toch meevallers blijken te komen of de landelijke bezuiniging minder pijn doet dan gehoopt – met elkaar in deze raad en inclusief de samenleving te bekijken welke aangekondigde maatregelen we kunnen verzachten, zoals op de (preventie)zorg, de sport, de bibliotheek, de kinderboerderij, en al die andere belangrijke zaken.

Wij zouden graag zien en roepen u daartoe ook op, over deze zaken proactief met de inwoners, bedrijven en organisaties en uiteraard ook ons als raadsleden te communiceren.

Ik dank u voor uw aandacht.